De TSST (ontstaan in 1993, ontwikkeld door Clemens Kirschbaum en collega’s aan de Universiteit van Trier) bestaat uit een 3tal testtaken die in een laboratorium worden afgenomen volgens een vast protocol en waarbij een aantal endocriene en cardiovasculaire parameters worden gemeten. De TSST is een gestandaardiseerde methode om de ervaren psychosociale stress bij een persoon te meten in het geactiveerde sympathische zenuwstelsel en de hypothalamus-hypofyse-bijnierschors as.
Voor 1993 werden als stresstest meestal testtaken gebruikt die niet goed gestandaardiseerd waren of te weinig stress gaven zoals de cold pressor test, de stroop (een psychologische complexe aandachtstest) of een spreekbeurttaak.
De proefpersoon ondergaat op de TSST de volgende 3 taken:
1. Korte voorbereiding om een toespraak te geven (3 min. voorbereiding, de anticipatie stresstaak) waarbij de inhoud pas op het laatste moment voorafgaand aan de voorbereiding wordt medegedeeld aan de proefpersoon. Proefpersoon mag geen aantekeningen maken om deze tijdens toespraak te gebruiken.
2. Geven van een toespraak van 5 min (voor publiek, )
3. Hoofdrekentaak van 5 min (voor publiek)
De test wordt voorafgegaan door een rustperiode van 30-35 min zodat andere mogelijke stresssituaties geen invloed kunnen uitoefenen op de proefpersoon. Als de proefpersoon in de toespraak de 5 minuten niet volmaakt met de toespraak worden er volgens het protocol een aantal vragen gesteld om de druk op te voeren op de proefpersoon.
De hoofdrekentaak moet snel en accuraat worden uitgevoerd zonder dat er een fout wordt gemaakt. Bij een fout dient de proefpersoon opnieuw bij het begin te beginnen.
Meting worden gedaan voorafgaand, gedurende en na afloop van de stresstaken.
Met dit protocol stijgen de cortisolwaardes in het speeksel 2-3x de normaalwaarde in 70-80% van de proefpersonen. Piekniveau treedt op na 10-20 minuten na het beeindigen van de stresstaak.
Behalve vrij cortisol zijn bij een meting: niveau van totaal plasma cortisol, ACTH, Catecholamines (adrenaline en noradrenaline), groeihormoon, prolactine, testosteron, verschillende immuunparameters (bijv. neutrofielen, eosinofielen, basofielen, lymfocyten, IL-6, TNF-alfa), alfa-amylase en diastolische en systolische bloeddruk eveneens significant verhoogd.
De gemiddelde hartslag verhoging op de psychosociale stressor bedraagt ongeveer 15-25 slagen per minuut.
De cortisolrespons is hogelijk geassocieerd met een tijdelijke en voorafgaande verhoging in de endogene inhibitor van monoamine oxidase (MAO-AI).
Ook bleken metingen van hemoconcentratie (hematocriet, hemoglobine, plasmavolume) en bloedcoagulatie (fibrogeen, van Willebrand factor antigen, D-dimer, Stollingsfactoren FVII:C,FXII:C) gevoelig te reageren op acute psychosociale stress.
Uit de resultaten van de vele onderzoeken komt een volgend beeld naar voren
Mannen significant hogere (2x zo hoog) speeksel cortisolwaarden en ACTH dan vrouwen na stress exposure. Respons van mannen is 200-400% hoger dan basiswaarde.
Vrouwen die orale anticonceptie (OaC) medicatie gebruiken laten een verminderde tot zelfs een afwezige vrije cortisolreactie zien op TSST ondanks dezelfde die zichtbaar zijn in hartslag als subjectieve stress reacties op vragenlijsten als vrouwen die geen OaC gebruiken.
Vrouwen in de folliculaire fase van de menstruatie cyclus (eerste 7 tot 21 dagen) laten dezelfde reactie op de TSST zien als vrouwen die aan de pil zijn. Vrouwen in de luteale fase van de menstruatie cyclus laten dezelfde cortisol reactie zien als mannen.
Chronische rokers laten een afgenomen cortisolreactie zien op de TSST.
Uit onderzoek bij zonen van alcoholistische vaders is een verhoogde HPA as stressreactie te zien en een sterker dempend effect van alcohol hierop dan bij zonen van niet alcoholistische vaders.
Proefpersonen die 1 uur voor de TSST exposure glucose kregen laten een hogere cortisolreacties zien dan de proefpersonen die eiwit, vet of een glas water kregen. Korte termijn vasten (10-12 uur) laat eveneens lagere cortisol waarden zien op de TSST.
Muziek na de stressor leidt er toe dan de cortisol niet meer verder verhoogde in de directe herstelfase na de stressor. Stressmanagement training voorafgaande aan de TSST laat duidelijk een verminderde endocriene respons zien (in vergelijking met groep die stressmanagement pas kreeg aangeboden na de TSST).
Bij afname van 5x de TSST (verdeeld over eenvolgende dagen) is er geen habituatie (geen afname van stressrespons) bij proefpersonen die vooraf al lager scoorde op persoonlijkheidskenmerken zelfwaarde, extraversie en hoger op neuroticisme en aantal gerapporteerde fysieke klachten.
Bij de meeste psychologische aandoeningen is er sprake van een afgenomen reactie op de TSST (sexueel misbruik trauma, paniekstoornis, bovenmatige stress in vroege leven). Deze afgenomen reacties kunnen verklaard worden door de al aanwezige hoge basiswaarden (vooraf aan de afname van de TSST).
Daarentegen zien we bij een depressieve stoornis meestal een verhoogde reactie op de TSST.