In het maandblad van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) De Psycholoog staat in februari 2012 een advertentie van Pearson over COGMED. COGMED is een trainingsprogramma dat men kan volgen op een computer en zowel bij kinderen als ouderen de aandacht zou verbeteren.
Er wordt een tabel getoond uit een onderzoek van Klingberg uit 2005 waarin te zien is dat de aandacht in behandelde groep volgens de ouders duidelijk is vooruitgegaan ten opzichte controlegroep direct na de trainingen en na 3 maanden. Helaas wordt er geen reclame gemaakt met de observaties van de leraren. Die zagen namelijk geen verschil in de verandering van de aandacht tussen de behandelde groep en de controle groep. In de tekst is te lezen: ‘na het volgen van de Cogmed Werkgeheugen Training merken ouders en leraren verbetering bij het kind in het kunnen onthouden van opdrachten, zelfstandig werken, sociale vaardigheden en het nemen van initiatief’.
Dit bleek dus niet uit het onderzoek van Klingberg en zijn collega’s uit 2005. Voor mij was dit een reden om me niet in te laten met COGMED.
De website van COGMED (cogmed.com/nederlands gaat nog veel verder. Hierbij wordt na de training een verbetering beloofd van het concentratievermogen, redeneren, schoolresultaten wat betreft rekenen en lezen alsook controle over impulsief gedrag.
Recentelijk verscheen er een meta-analyse van Melby-Lervag en Hulme over de effectiviteit van het trainen van het WerkGeheugen in het blad Developmental Psychology (2013).
De conclusie is dat op korte termijn enkele kleine effecten meetbaar zijn (deze kunnen echter waarschijnlijk ook weer verklaard worden vanuit allerlei methodologische tekortkomingen in de opzet van de studies) die echter na een paar maanden al niet meer meetbaar zijn. Wat verder uit de meta-analyse komt is dat het effect niet generaliseert naar andere cognitieve domeinen zoals rekenen, taal, inhibitie onderdeel van de aandacht.
Het college van zorgverzekeraars (CVZ) heeft inmiddels een lijst opgesteld van psychologische interventie die wel en die niet voldoen aan de stand der wetenschap en praktijk (ik geef toe een rare omschrijving). Het zal u niet verbazen dat COGMED staat op de lijst die niet voldoet aan de stand der wetenschap.
Een andere vorm van aandachtstraining om de intelligentie te verbeteren is de n-backtraining van Sussane Jaeggi. Bij de n-back training krijgt men opeenvolgende stimuli te horen of te zien en men moet aangeven of de stimulus gelijk is aan de stimulus die men 2 posities (n-back=2) terug heeft gezien of gehoord. Jaeggi gebruikte in haar onderzoek (publicatie in 2008) een dual n-back training waarbij de ene variant bestond uit het aanbieden van letters en de andere variant bestond uit individuele ruimtelijk locaties aangegeven op een scherm. Beide varianten werden gelijktijdig aangeboden.
Alhoewel Jaeggi in haar onderzoek nog vond dat een training waarbij de n-back geleidelijk werd opgevoerd tot betere prestaties leidde op intelligentietests (advanced progressieve Raven) was in meerdere zorgvuldig opgezette replicatieonderzoeken er geen sprake van een toename in de intelligentie.
Manfred Spitzer bespreekt in zijn boek Digitale Dementie de claims dat via actionvideogames de aandachtsfunctie zou verbeteren. Het gaat hier om het onderzoek van Green en Bavelier uit 2003 waarbij de visuele selectieve aandacht zou verbeteren na videogames.
Deze onderzoekers komen met 4 verbeteringen van de visuele aandacht.
- videogamers reageren beter op afleidende prikkels dan niet videogamers
- bij snelle opeenvolging van prikkels konden ze beter aangeven hoeveel prikkels erbij
waren gekomen - ze reageerden beter op prikkels die zich verder aan de rand van hun blikveld bevonden
- ze hadden een geringer attentional blink effect ofwel ze konden nadat eenvijfde seconde na het aanbieden van een prikkel, een tweede prikkel aangeboden prikkel wel verwerken/waarnemen (dit lukt ons normaal niet)
De kritiek die Spitzer op deze 4 zogenaamde verbeteringen geeft is:
- wie afleidende prikkels beter verwerkt kan ze simpelweg minder goed onderdrukken en is dus sterker afgeleid.
- men leert snel te reageren op de vele prikkels en kan dus zich slechter concentreren op 1 prikkel
- bij deze actievideogame werd enkel geleerd om de aandacht permanent over het scherm te verdelen. Men leert dus de aandacht te verdelen en men leert dus niet om de aandacht ergens op te richten.
- om dingen snel te kunnen waarnemen moet ons visuele systeem zich tegen overbelasting beschermen. Dit kan men blijkbaar afleren met een videoactiongame. Het gevaar is dat je jezelf een aandachtsstoornis aanleert, zelfbeheersing verliest en dat het mentale functioneringsniveau wordt verlaagd tot automatische reflexen.
Laat behandelaars dus geen COGMED meer aanbieden.