De 3 hersengebieden mbt stress
De Amygdala
Hoe kan het toch dat als je weet dat iets in principe niet gevaarlijk is (de tijger in deze situatie), je vervolgens toch last hebt van enorme stress (in dit geval angst).
Het onderzoek van LeDoux geeft een uitstekende verklaring. Hij toonde met dier-experimenteel onderzoek het bestaan aan van een tweetal baansystemen in de hersenen die bij stress een grote rol spelen. Als we de tijger zien dan is dit een visuele stimulus (kan overigens ook alleen het gebrul zijn van de tijger) die door de ogen verder de hersenen ingaat en dan al snel een structuur tegenkomt die de thalamus heet. De thalamus is een schakelstation die de informatie op twee manieren langs twee verschillende paden verder doorgeeft.
Het ene pad (lage pad door het brein) is het pad dat ons in staat stelt om heel snel te reageren in gevaarlijke situaties.
Dit pad leidt zeer snel (ook wel ‘quick and dirty’ genoemd) naar de amygdala. Deze structuur zet vervolgens twee stresssystemen in ons lichaam in beweging (waarbij stoffen worden vrijgemaakt in de bijniermerg en/of bijnierschors) die ervoor zorgen dat we superalert zijn en klaar voor actie. Deze actie kan bestaan uit vechten, vluchten of (be)vriezen ofwel fight-flight-freezing. Hier was dus sprake van freezing.
Het andere pad (hoge pad door het brein) leidt de visuele informatie naar de visuele cortex (achterin de hersenen). Dit gaat veel langzamer en hier wordt de informatie uitvoerig geanalyseerd en doorgestuurd naar andere corticale gebieden (onder andere verschillende gebieden in de frontale cortex). De uitkomst hiervan wordt weer teruggevoerd naar de amygdala. Er is hierbij dus sprake van een accuratere representatie van de waarneming maar het duurt langer voordat de amygdala bereikt wordt.
In geval van echte nood is het vaak belangrijk dat het lage pad wordt gekozen want het is beter ‘to be safe than sorry’ ofwel het onzekere voor het zekere te nemen.
Bij angstige patiënten lijkt dit te veel te gebeuren en lijkt er te vaak sprake te zijn van vals alarm.
Onder stress zien we verder dat delen van de hersencellen (de dendrieten) in de amydala juist meer vertakkingen krijgen en langer worden en daardoor nog gevoeliger wordt (zie boek stress-less, blz 75, zie ook Sapolsky). Dit is onafhankelijk van glucocorticoiden. Deze lijken zelfs te beschermen tegen PTSS (aldus McEwen, in zijn presentatie) .
De Hippocampus
De hippocampus is de hersenstructuur welke net achter de amygdala ligt. Het speelt een belangrijke rol in het opslaan van informatie ofwel ons geheugen.
De hippocampus is rijk aan receptoren voor cortisol (cortisol is een stresshormoon) en heeft een remmende werking wat betreft de afgifte van cortisol . Teveel stress leidt er echter toe dat schade wordt berokkend aan de hippocampus waardoor het een aantal functies niet meer goed kan vervullen (na de stress kan men hier weer van herstellen). Dit is o.a.
– minder geheugenopslag
– minder in staat tot remmen van hormonale stress (zenden van remsignalen naar andere
hersenstructuur de hypothalamus)
– geslachtshormonen zijn van invloed op hippocampus
– hippocampus is ook wel kanari in kolenmijn genoemd
De Prefrontale cortex
De prefrontale cortex is van groot belang in het afremmen van de amygdala. Ledoux schrijft hierover dat alhoewel de laterale prefrontale cortex geen directe verbindingen heeft met de amygdala, de mediale prefrontale cortex (anterior cingulate gebied) en de ventrale prefrontale cortex (vooral de orbitale cortex) wel een directe verbinding hebben met de amygdala. De 3 prefrontale gebieden staan met elkaar in verbinding en zo kan de laterale prefrontale cortex indirect de amygdala beïnvloeden.
Onder stress zien we dat een deel van de hersencellen (de dendrieten) in de prefrontale cortex in omvang afnamen en dus minder goed functioneerden (zie boek stress-less, blz 75).
De prefrontale cortex is verder van belang bij het nemen van beslissingen, onderdrukken van inpulsen en voor ons werkgeheugen.
De onderzoeker Davidson heeft verder heel overtuigend laten zien dat activatie van de linker frontale cortex leidt tot positieve emoties en activatie van de rechter frontale cortex tot negatieve emoties.
De amgydala, de hippocampus en de prefrontale cortex hebben veel receptoren voor het stress-hormoon cortisol (van der Zee, 2012).
Twee andere gebieden in de hersenen die verder van belang zijn bij stress zijn de hypothalamus en de hypofyse (pijnappelklier). Hierover meer als we bespreken hoe de stress verder in het lichaam doorwerkt (zie Lichaam).
Video over gevolgen van stress voor de hersenen (animatie):
Video Niki Korteweg:
bescherm je hersenen tegen stress/Burn-out: